Wat als een huis niet alleen woonruimte biedt, maar grondstoffen teruggeeft? Circulair bouwen speelt in op schaarste, CO₂-reductiedoelenen de bouwopgave. Tineke Beukers, beleidsmedewerker circulaire bouweconomie bij het ministerie van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening, werkt dagelijks aan het stimuleren van een circulaire bouweconomie, met de nadruk op beleid dat zich richt op marktpartijen en woningcorporaties. "Circulariteit is geen doel op zich," benadrukt ze, "maar een manier om slimmer om te gaan met onze grondstoffen."

‍

‍Van visie naar praktijk

Circulair bouwen zie je in de praktijk terug door bouwelementen als modules te ontwerpen die je later eenvoudig losmaakt en herplaatst, door bakstenen en betonpuin uit gesloopte panden opnieuw in te zetten, en door te werken met hernieuwbare materialen zoals gecertificeerd hout. Zo ontstaat een flexibele bouwmethode waarin gebouwen makkelijk aanpasbaar, demonteerbaar of op een andere locatie weer op te bouwen zijn.

‍

Vanuit het Nationaal Programma Circulaire Economie ligt de focus op het verminderen van het gebruik van primaire abiotische grondstoffen, oftewel de niet-levende materialen zoals zand, stenen en metalen die we direct uit de aarde halen. Dat betekent minder grondstoffenverbruik, minder CO₂-uitstoot en minder afval. Om die doelen te halen, is een andere manier van werken nodig. “We zien bijvoorbeeld dat bij de ontwikkeling van nieuwe projecten ook veel nieuwe partijen betrokken worden, zoals een sloper. Voorheen was dat er niet,” vertelt Tineke.

‍

Het werken met nieuwe materialen en partners vraagt tijd en kennis. In het begin speelde de kosten een grote rol, maar volgens Tineke is daar verandering in gekomen: “Als je vanaf het begin circulariteit en milieuvriendelijkheid meeneemt, dan kan dat nu zonder extra kosten.”

‍

Steeds meer bedrijven nemen het voortouw en vervullen een voorbeeldfunctie. Ze laten zien wat er mogelijk is en inspireren anderen binnen de sector om mee te bewegen. De voordelen zijn duidelijk: het verlengen van de levensduur van gebouwen, hergebruik van bestaande onderdelen en het toepassen van hernieuwbare materialen.

‍

Toch erkent ze dat bestaande gebouwen vaak nog niet zijn ontworpen om eenvoudig uit elkaar te halen en opnieuw te gebruiken. “Die zijn lastig te demonteren,” stelt ze, al ziet ze positieve ontwikkelingen. In de recent verschenen conceptenbrochure worden 45 woningbouwconcepten gepresenteerd, variërend van modulair houten systemen op basis van biobased materialen tot ontwerpen met gevels opgebouwd uit gerecyclede bakstenen en betonpuin. “We zien daar echt ontwikkelingen in.”

‍

In beweging

Ook duurzaam bouwen wint terrein: biobased materialen – zoals hout, hennep en kalkhennep – krijgen steeds vaker de aandacht van bewoners en kopers. Ze stellen er vaker vragen over en tonen interesse in duurzame keuzes. Woningcorporaties spelen daarop in door het verhaal achter circulaire keuzes steeds beter te vertellen – wat ze betekenen, en wat ze opleveren in het dagelijks wonen.

‍

Ook in mode, interieur en productontwerp groeit de aandacht voor hergebruik en duurzame materialen. Die brede verschuiving helpt om circulaire keuzes herkenbaarder én begrijpelijker te maken. “Wat belangrijk is, is dat bedrijven laten zien wat er al mogelijk is, én wat het oplevert. Bijvoorbeeld een prettiger binnenklimaat, of lagere CO₂-uitstoot. Mensen moeten het kunnen ervaren.” vertelt Tineke,

‍

Van sloop naar voorbeeld

Een mooi voorbeeld van hoe circulair bouwen in de praktijk werkt, is het project ‘Huizen uit Huizen’, waarin complete woningen worden hergebruikt. ““De voordelen zijn groot: de bouwpakketten liggen al in de loods en kunnen snel worden opgebouwd en weer gedemonteerd,” zegt Tineke. Het maakt het mogelijk om sneller in te spelen op de woningbehoefte, zonder het volledige nieuwbouwtraject te doorlopen.

‍

In de toekomst kunnen kant-en-klare woningen worden opgebouwd uit hernieuwbare materialen, wat bijdraagt aan minder overlast op de woonplaats. Toch zijn er nog hobbels. De meeste huizen zijn oorspronkelijk niet ontworpen om uit elkaar gehaald te worden. Daardoor is het verplaatsen ervan technisch ingewikkeld. “Er is nog weinig ervaring mee. Iedereen is met elkaar aan het uitzoeken hoe het wél kan.”

‍

De regelgeving biedt steeds vaker mogelijkheden om bestaande woningen op een andere locatie weer op te bouwen, en steeds meer gemeenten denken daarin mee. Hoewel per project soms nog verschillende vergunningstappen en technische uitdagingen spelen, worden procedures steeds efficiënter.

‍

Van sloop naar voorbeeld

‍

Circulair bouwen vraagt soms om loslaten van oude gewoontes – en het lef om het anders te doen. De voorbeelden zijn er, de kennis groeit, en de urgentie is duidelijk. Of het nu gaat om materialen, ontwerpkeuzes of complete woningen die een tweede leven krijgen: wie begint, brengt beweging op gang.

‍

“Ga er gewoon stappen in zetten. Ga ermee beginnen als je er nog niet mee bezig bent,” benadrukt Tineke. “Ook al zijn het kleine stappen, dat brengt ons allemaal verder. Het is niet goed of fout – we moeten allemaal leren. En weet ook dat er veel mogelijk is.”

‍